Besonderes » Orpheus in der Unterwelt

Gedichte aus dem Musengarten - Gedichteforum-Gedichte-Lyrik-Prosa � Lyrik und Prosa � Besonderes � Orpheus in der Unterwelt

Themen-Einstellungen

Thema abonnieren

Thema drucken

Bereich wechseln

#1 | Orpheus in der Unterwelt datum

28.08.2014 18:19 (zuletzt bearbeitet: 05.03.2023 16:01)

Orpheus in der Unterwelt

nach einem Fragment Schillers

"Charon, lenke deine Fähre
durch des Totenflusses Schlund;
deinen Dienst mir nicht verwehre,
nimm den Lohn aus meinem Mund.
In den Hades muss ich gehen,
muss Euridyke dort sehen."

"Orpheus, dort im Schattenreiche
kennt man nicht die Kraft der Lieder.
Vor der Todesschwelle weiche!
Keiner kehrt vom Hades wieder
in des Lebens Licht zurück �
nicht durch Taten, nicht durch Glück."

Orpheus schlug die goldne Leier,
schilderte mit Trauerklange,
wie sie, fliehend vor dem Freier,
trat auf jene gift'ge Schlange.
"Ach, sie musste grausam sterben,
durch des lüst'ren Gottes Werben!"

Charon bindet los den Nachen,
rudert schweigend durch die Wellen,
rudert in der Hölle Rachen.
Kerberos mit grimmem Bellen
tobt und geifert, fletscht und springt.
Orpheus geht vorbei und singt.

Und es klingt sein helles Singen
vorwärts in die graue Leere,
ohne Wirkung zu vollbringen,
ohne Echo, wie am Meere
kraftlos jeder Ton verweht
und im Rauschen untergeht.

Lauter schlägt er nur die Saiten,
schöner malt er Melodien,
noch entschloss'ner wird sein Schreiten
zu dem styg'schen Throne hin.
Ernst, mit hocherhob'nem Blick
füllt den Raum er mit Musik.

Aus den Winkeln, aus den Ecken
lugen Larven scheu hervor,
staunend, zweifelnd, mit Erschrecken.
Welcher Klang durchdringt das Ohr?
Bringt zurück vergess�ne Zeit,
weckt was, ach, so weit, so weit! �

Überall entsteht Bewegung,
Schatten seufzen, flattern, schwirren,
bald ist überall Erregung,
kaltes Schnarren, Zischen, Klirren:
"Er will uns die Ruhe stören!"
"Ha, er wagt, uns zu betören!"

Orpheus mutig weiterschreitet.
Geister drohend ihn umringen;
doch von Zauberhand geleitet,
weichen sie vor seinem Singen,
bilden eine freie Bahn
bis zu Hades' Thron hinan.

Hades sieht auf Orpheus nieder,
spricht mit kalten Herrscheraugen:
"Spare deine Klagelieder,
die im Schattenreich nichts taugen!
Kannst den Tod nicht übertönen
wie am Meer einst die Sirenen.

Meiner höchsten Macht muss weichen,
was dem Erdenschoß entspringt,
Tiere, Menschen, deinesgleichen,
alles vor mir niedersinkt!
Orpheus! Höre mein Gebot:
Preise meine Macht � den Tod!"

"Nicht dem Tode sing' ich Lieder,
singen will ich nur dem Leben.
Meine Gattin gib mir wieder,
meiner Gattin gib das Leben!"
Orpheus schließt die Augen, singt,
was ihm in der Seele klingt.

"Singen will ich nur dem Leben,
nur der Sonne will ich singen,
will zum Licht das Auge heben
will mich über Wolken schwingen,
will in buntem Farbgewimmel
mich im Tau der Blüten brechen,
blitzen will ich hoch im Himmel,
mächtig wie der Donner sprechen;
will lebendig überschauen
Tal und Berge, Fluss und Auen,
will umschließen um mich her
allumfassend, wie ein Meer."

Staunend stehen alle Manen,
sie verspüren das Bedeuten,
sie ergreift ein fernes Ahnen
längst vergess'ner Lebensfreuden.
Orpheus schließt die Augen, singt,
was ihm in der Seele klingt.

"Ich preise dich, du schöner Schall,
das Echo, das der Berg mir bringt,
den Jubel, den die Lerche singt,
das sanfte Rauschen überall.

Ich preis' die heil'ge Melodie,
die aus dem reinen Busen quillt,
das Herz erregt, die Sinne stillt,
dich Seelenknospe Phantasie!

Oh Melodie! Oh süßer Schall!
Wie macht ihr diese Welt so reich,
lebendig klingend, niemals gleich,
im Kleinsten stets ein ganzes All." �

Alle Geister sinnend stehen,
fühlen trauernd mit dem Gatten.
Selbst die Furien vergehen
nur zu ahnungsvollen Schatten.
Orpheus schließt die Augen, singt,
was ihm in der Seele klingt.

"Des Frühlings tändelnde, spielende Triebe
umtummeln die Blüte in trunkener Lust.
Des Sommers Erwärmen bekräftigt die Liebe,
den Samen erziehend in fühlender Brust,
um bald in des Herbstes farbigem Reigen
der Liebe lebendige Früchte zu zeigen.

Oh, lasst meine Gattin, die liebliche Blüte,
im Frühling gerissen zum Hades hinab,
oh lasse, wie sommerlich wärmende Güte,
sie huldreich entsteigen dem finsteren Grab,
lass wachsen und reifen uns Früchte und Glück,
dann kommen wir gerne gemeinsam zurück." �

Seht, Persephone, sie weint,
fleht zu ihrem finstern Gatten,
dass die beiden er vereint
freigibt, aus dem Reich der Schatten!
Orpheus schließt die Augen, singt,
was ihm in der Seele klingt.

"Die Hoffnung durchweht selbst Wüste und Stein
sie findet den glimmenden Kern
und haucht ihm neues Leben ein,
und weist auf den schönsten Stern allein,
damit der glimmende Funken erkennt,
wie groß das kleinste Licht doch brennt.

In Schönheit erzeugt die Liebe ein Lied,
eröffnet die ehrliche Brust,
bewirkt, dass ohne Unterschied
bald alles nach Herzenslust erblüht,
und selbst zu Schatten in ewiger Nacht
hat Rührung sie und Freude gebracht."

Verwundert spricht der Herr der Schatten:
"Du wagst es, solch ein Lied zu singen,
von Liebe zu dem treuen Gatten!
Du wagst des Todes Macht zu zwingen!" �
Dann schickt er schnell den Sänger fort
und spricht das düstre Richterwort:

"Selbst Schatten rührten deine Lieder.
Es sei gewährt die kühne Bitte.
Ich gebe dir die Gattin wieder.
Sie folge schweigend deinem Schritte;
doch wendest du dich um nach ihr,
bleibt sie für alle Zeiten hier!"

Das Fragment von Friedrich Schiller
Orpheus in der Unterwelt

Gedräng im Orkus, Bewegung, Saitenklang durch das stille Reich.

Orpheus mit der Leier, auf ihn eindrängende Larven, Er immer vorwärts schreitend und mit dem Klang der Saiten sie von sich wehrend. Die Töne der Leier bilden einen Lebenskreis um ihn her, dass er, ein Lebendiger, jugendlich Blühender, ungefährdet durch die Schatten geht, obgleich immer von neuen Scheusalen bedroht. So gelangt er, unter Begleitung zahlloser Schatten, ein mächtig Schreitender, bis zum Thron des stygischen Königs. Erstaunlich, allgemeines über das Abenteuer.

Beschreibung des Lokals; alles geisterhaft, gierig, farb- und gestaltlos.

Er redet den Schattenbeherrscher an und fordert seine Gattin zurück: "Nimm das Alter, aber schone die Jugend" etc. Eindruck seiner Rede, Gebärdung der Schatten, Macht der Leier.

Antwort des Schattenbeherrschers, dass Orpheus seine Macht besingen soll.

Orpheus weigert sich, den Tod zu singen, aber dem Leben stimmt er jetzt ein Lied an. � Der Hymnus auf das Leben, in der Hölle gesungen, vor Toten und Geistern: 1. Das Licht, die Farbe, die Wärme, die Gestalt, die Fülle, die Schönheit. Meer und Land. � Erstaunen der Manen. 2. Der Schall, die Stimme, die Melodie, die Leidenschaft. Refrain. 3. Der Genuss: Leben, Lieben, Beleben! � � �

© Ralf Schauerhammer

Übersetzng ins Türkische von Senail Özkan

Orfe Yeraltı Dünyasında

Schiller�in bir fragmanına göre

Charon, teknenin dümenini
Ölüler nehrinin boğazına kır;
Reddetme bana hizmetini,
Al ödülün dudağımdadır.
Mecburum Hades�e gitmeye,
Orda Euridyke'yi görmeye.

�Orfe, orda ölüler âleminde
Bilmezler lirinin kudretini.
Kaç, durma ölüm eşiği önünde!
Kimse dönmez Hades�ten geri
Tekrar hayatın aydınlığına
Ne yapılan işlerle, ne şansla.�

Orfe, aldı altın lirini, çaldı,
Tasvir etti matem sedalarıyla,
Kaçarken taliplisinden, nasıl bastı
Euridyke zehirli bir yılana.
�Ah, o acımasızca ölmek zorunda kaldı
Azgın bir tanrının talip olmasından dolayı!�

Charon çözer kayığının iplerini,
Çeker dalgalar arasından sessizce
Cehennem boğazına doğru kürekleri
Kerberos kızgın havlamalarıyla
Kudurur, akıtır salyalarını, diş gösterir, sıçrar,
Orfe yanından geçip gider, söyleyerek şarkılar

Ve onun berrak terennümleri oradan
Yankılanır külrengi boşluklar içinde
Herhangi bir etki yaratmadan,
Hiçbir yankı olmaksızın, sanki denizde
Her ses güçsüz sürüklenir uzaklara
Ve uğultular içinde kaybolup gider.

Daha sesli vuruyor tellere Orfe,
Gayet güzel nağmeler resmediyor,
Daha kararlı adımlarla gittikçe
Stygia tahtına doğru ilerliyor.
Cidden, mağrur bir bakışla
Dolduruyor mekânı müzikle.

Kurtçuklar köşeden - bucaktan
Çekinerek başlarını uzatıyor uzağa,
Şaşkın ve kararsızlar, korkudan.
Nasıl bir ses nüfuz etmekte kulağa?
Geri getir, nerde unutulan zamanlar,
Bir şey uyandır, ah, olabildiği kadar!

Hareket her yerde meydana gelir,
Gölgeler iç çeker, çırpınır, pır pır eder,
Birazdan heyecan her yerdedir
Soğuk horultular, tıslamalar, şakırtılar:
�O huzurumuzu bozmak ister!
�Ha, aklımızı çelmeye cüret eder!�

Orfe cesurca ilerlemeye devam eder.
Tehditkârca ruhlar çevresini kuşatır;
Büyüleyici bir elle bölünmüş meğer
Ve o, şarkı söylemeden önce yol verir,
Açık bir yol oluştururlar
Hades'teki taht�a kadar.

Hades tepeden bakar Orfe�ye,
Konuşur soğuk Hükümdar bakışıyla:
"Sen, Gölgeler âleminde,
İşe yaramayan ağıtlarını sakla!
Sesinle bastıramazsın ölümü sen
Sirenlerin denizde yaptığı gibi eskiden

Yüce gücüme baş eğmeli,
Toprağın rahminden çıkan ne varsa,
Hayvanlar, insanlar, benzerleri,
Hepsi diz çöksün huzurumda!
Orfe! Duy buyruğumu:
Öv gücümü - ölümü!"

"Şarkılar söylemem ölüme,
Türkü söylemek isterim hayata.
Geri ver bana karımı yine,
Geri ver hayatı karıma!�
Kapar gözlerini Orfe, şarkı söyler,
Sesler ki hep ruhundan akseder.

�Yalnız hayat için şarkı söylemek isterim,
Yalnız güneşe şarkı söylemek isterim,
Gözümü ışığa yükseltmek isterim
Bulutlar üzerinde salınmak isterim
Rengârenk bulutlar kümesinde
Çiçeklerin şebneminde perişan olmak
Gökyüzü derinliklerinde şimşek gibi çakmak
Tıpkı gök gürültüsü gibi kudretli konuşmak;
Görmek isterim her yanı
Vadi ve dağları, nehir ve çayırları,
Kuşatmak isterim etrafımdakileri,
Tıpkı her şeyi kuşatan deniz misali.�

Hayret verici duruyor bütün uyarılar
Hissediyorlar anlamını,
Çok uzak bir atayı rikkate getiriyorlar
Çoktandır unutulmuş yaşama sevincini.
Kapar gözlerini Orfe, şarkı söyler,
Sesler ki hep ruhundan akseder.

�Yüceltirim seni, ey güzel seda,
Ey dağın bana getirdiği yankı,
Çayırkuşunun söylediği neşe,
Ey her yerdeki çok hoş çağıltı.

Överim ben o ilahi melodiyi
O tertemiz sinenden fışkıran,
Kalbi titreten, hisleri yatıştıran,
Seni, ey ruh tomurcuğunun hayâli!

Ey melodi! Ey tatlı seda!
Nasıl da zenginleştirirsiniz bu dünyayı,
Asla tekdüze değil, yankılanarak capcanlı,
En küçük seste bütün bir evren daima.�

Bütün ruhlar dalgın duruyor,
Hissediyor matem tutarak eşiyle,
Hatta öfkeler bile geçip gidiyor
Yalnız uğursuz gölgeler âlemine.
Kapar gözlerini Orfe, şarkı söyler,
Sesler ki hep ruhundan akseder.

"Baharın oynaşan, oynayan sürgünleri
Zevkten sarhoş oynar çiçeğin etrafında.
Yazın sıcaklığı güçlendirir sevgiyi,
Tohumu besleyerek hisseden bir memede,
Ve yakında renkli danslarında sonbaharın
Canlı meyvelerini göstermek için aşkın.

Ah, bırakın karımı, o sevimli çiçeği,
İlkbaharda koparılan, Hades'e gitsin,
Ah bırakın o, yaz vâri içi ısıtan iyilikler gibi,
Lütufkârca karanlık mezardan çıkıversin,
Bırakın büyüyüp olgunlaşsın mutluluk ve meyve
O zaman tekrar geri geliriz birlikte seve seve.� --

Bakın, ağlıyor Persephone,
Yalvarıyor asık suratlı kocasına,
O ikisini birleştirsin diye
Kalmasınlar gölgeler dünyasında!
Kapar gözlerini Orfe, şarkı söyler,
Sesler ki hep ruhundan akseder.

"Umut içinden esiyor hatta çölün ve taşın
Bulup ulaşır için için yanan çekirdeğe
Ve ona bir soluk üfler yeni bir hayat için,
Ve ona en güzel yıldızı işaret eder sadece,
Böylece parıldayan kıvılcımı tanısın,
Anlasın ne büyük yandığını en küçük ışığın.

Aşk bir şarkı yaratır güzellikte,
Açar samimi olarak sinesini,
Fark gözetmeden buna etki eder de,
Gönlünüze göre çiçek açar her şey şimdi,
Ve hatta sonsuz gecede gölgelere dahi
Hem heyecan ve hem neşe getirdi.�

Şöyle der gölgelerin Efendisi hayretle:
"Sadık koca için böyle bir aşk şarkısı
Söylemeye cesaret ediyorsun böylelikle!
Göze aldın ölümün gücünü zorlamayı!� �
Sonra hızlıca uzaklaştırır şarkıcıyı
Ve söyler umutsuz yargı kararını:

"Gölgeleri bile rikkate getirdi şarkıların.
Cüretkâr rican kabul edildi.
Geri vereceğim karını, senindir karın.
Sessizce takip etsin senin peşini;
Ama ona bakmaya verirsen karar,
Burada kalacak o sonsuza kadar!�

Orfe yeraltı dünyasında � Schiller�in bir fragmanına göre
Yer altı dünyasında kalabalıklar, hareket, sessiz âlemde lirin sesi.

Orfe liriyle, üzerine üşüşen larvalar. O, daima ileri doğru yürür ve lirinin sesiyle savaşır onlarla. Lirin tonları, onun etrafında bir hayat alanı oluşturur; böylece o, canlı, gençliğe özgü gelişmişliğiyle, her ne kadar canavarlar tarafından tehdit edilse de, korkusuzca gölgeler âleminde yürür. Böylece, sayısız gölge eşliğinde, güçlü bir yürüyüşçü olarak, Stygian kralının tahtına ulaşır. Hayret vericidir, bu macera hakkındaki genel malumat.

Yerin tasviri; hepsi hayalet vâri, açgözlü, renksiz ve şekilsiz şeyler.

Orfe, gölgeler âleminin hükümdarına seslenir ve karısını geri ister: "Yaşlıyı al, ama gençliği bağışla" vs. Konuşmasının yarattığı intiba, gölgelerin hareket dili,
lirin gücü.

Gölgeler âleminin hükümdarı cevap verir: Orfe onun gücü hakkında şarkı söylemelidir.

Orfe ölümü terennüm etmeyi reddeder, ama şimdi hayata bir şarkı söyler. - Cehennemde ölülerin ve hayaletlerin önünde hayata dair söylenen ilahi: 1. Işık, renk, sıcaklık, şekil, dolgunluk, güzellik. Deniz ve kara. - Yelelerin şaşkınlığı. 2. Yankı, ses, melodi, tutku. Nakarat. 3. Zevk: Yaşamak, Sevmek ve Hayat vermek! - - -

Tercüme Senail Özkan